گیاه آویشن | با خواص این درمانگر  طبیعی آشنا شویم

گیاه آویشن که نام دیگر آن آزربه ( Thymes) سرده‌ای از تیره نعناعیان است. گیاه آویشن حدود ۳۵۰ گونه دارد که در جغرافیای ایران ۱۴ گونه معطر و چند ساله این گیاه رشد می یابد.

این خانواده گیاه آویشن به گیاه مرزنگوش بسیار نزدیک است و در مناطق کوهستانی می‌روید.

گیاه آویشن

تاریخچه‌ آويشن

قرن‌ها پیش مصریان هوشمندانه از گیاه آویشن برای مومیایی کردن استفاده می‌کردند. آويشن به دلیل داشتن تیمول زیاد، باکتری‌ها و قارچ‌ها را از بین می‌برد و ماده‌ای فوق‌العاده برای مومیایی کردن است.

در دوران باستان، گیاه آویشن نماد شجاعت، مردانگی و قدرت بود. سربازان رومی به نشانه‌ی احترام شاخه‌ای از برگ‌های گیاه آویشن را مبادله می‌کردند.

یونانی‌ها و رومی‌ها دسته‌ی گیاه آویشن را به منظور پاک‌سازی خانه‌ها و معابد خود می‌سوزاندند. آنها هم‌چنین برای مصرف دارویی، گیاه آویشن را در آب حمام خود استفاده می‌کردند.

در قرون وسطی در اروپا، برگ‌های گیاه آویشن را زیر بالش می‌گذاشتند تا خواب آرامی داشته باشند. در آن دوران هم‌چنین گیاه آویشن را در تابوت‌ها نیز قرار می‌دادند، چون مردم اعتقاد داشتند باعث می‌شود فرد متوفی با دلگرمی قدم به زندگی بعدی خود بگذارد.

کاربردهای گیاه آویشن 

نتایج یک تحقیق دربارهٔ اثرات گیاهان درمنه،اسطوخودوس  و گیاه آویشن شیرازی بر روی باکتری‌های مشخص شده است که که هر ۳ گیاه برخوردار از نوعی اسانس بااثر مهارکنندگی بر روی باکتری‌های بیماری‌زا هستند.

این درحالیست که براساس این تحقیق مشخص شد که اسانس گیاه آویشن شیرازی در این میان، بیشترین تاثیر را در مهار باکتری‌ها نسبت به اسانس گیاهان دیگر داشت.

در عین حال گیاه آویشن تنها کاربردهای درمانی ندارد و از آن در صنایع غذایی به عنوان ادویه و طعم دهده استفاده می شود و در صنایع دارویی، بهداشتی و آرایشی نیز به شکل گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد.

روغن آویشن

گونه‌های مختلف گیاه آويشن

گیاه آويشن  دارای گونه های متنوعی است و حدود ۳۵۰ گونه آن تا کنون شناسایی شده اند. با این وجود در لیست زیر مهمترین انواع آنها مورد اشاره قرار گرفته است.

• گیاه آویشن اوراسیایی Thymus pannonicus
• گیاه آویشن پشمی Thymus pseudolanuginosus
• گیاه آویشن خزنده Thymus praecox
• گیاه آویشن زیره‌ای Thymus herba-barona
• گیاه آویشن لیمویی Thymus pulegioides
• گیاه آویشن معمولی Thymus vulgaris
• گیاه آویشن مورودر Thymus moroderi
• سوسنبر Thymus capitatus
• ثومون Thymus serpyllum
• گیاه آویشن دنایی”Thymus Dena”

گیاه آويشن در ایران

در زبان کردی کرمانشاهی به «گیاه آویشن»، «هه زوه» و در سایر مناطق کردنشین به آن «آنخ» یا «اَزوِه» یا «هه زوه» گفته می‌شود و در زبان ترکی به «کهکیک اوتو» شناخته می شود.

همچنین در زبان لری به خصوص در مناطق بختیاری به این گیاه «اوشوم» و (اِزبوئه) گفته می‌شود. در زبان مردم رودبار استان گیلان به آن، «پلنگ مشک» می‌گویند و طعم دهنده اصلی غذایی به نام شامی رودباری است.

یکی از گونه‌های این گیاه که در مناطق کوهستانی شمال خراسان به وفور یافت می‌شود به زبان کرمانجی «آنخ» نام دارد.

گونه‌های مختلفی از گیاه آويشن در کوهستان‌های ایران می‌روید. در کتاب های طب سنتی فارسی با نام «حاشا»، «اوشن» و «صعتر الحمیر» نیز از آن نام برده شده‌است.

گیاه آویشن

در ایران گونه‌های مختلف با اسامی محلی متفاوتی شناخته می‌شوند از جمله در همدان «آزربه»، در اطراف تهران «گیاه آویشن یا آویشم»، در طالقان «زروه»، در زبان کردی به آن «جعتری»، «آنوخ» یا «اَزوِه» می‌گویند.

همینطور در مناطق ترک‌نشین «کهکیک اوتی» یا «کاکله اوتی»، و در سایر مناطق «صعتر»، «زعتر»، «اوشن»، «اشمه کوهی»، «سی سنبر» و «سوسنبر» هم نامیده می‌شود.

گیاه آویشن شیرازی (Zataria multiflora) در شهرستان اقلیدمی‌روید و در آذربایجان غربی به خصوص مناطق کوهستانی نقده رویش قابل توجهی دارد.

درباره خواص درمانی گیاه آویشن بیشتر بدانیم

گیاه آويشن به‌طور کلی در بهبود وضعیت سیستم ایمنی، دستگاه‌های تنفسی، گوارشی، عصبی و بخش‌های دیگر بدن تأثیر بسیاری دارد.

متخصصان طب سنتی براین باورند که وقتی پای سلامتی به میان می‌آید، این گیاه مانند یک موتورخانه‌ی قوی شروع به کار کرده و آثار ملموس و موثری از خود برجای می گذارد.

گیاه آویشن در بهبود گلودرد مؤثر است

روغن گیاه آویشن یکی از قوی‌ترین ضدمیکروب‌های طبیعی است که به عنوان دارویی مؤثر در درمان گلودرد استفاده می‌شود. روغن گیاه آویشن حاوی کارواکرول است. به همین دلیل یکی از مهم‌ترین روغن‌ها برای تسکین گلودرد محسوب می‌شود.

در مطالعه‌ای که به‌تازگی توسط دانشکده‌ی بهداشت دانشگاه علوم پزشکی لودز در لهستان انجام گرفته، روغن گیاه آویشن به ۱۲۰ گونه‌ی مختلف باکتری‌ جداشده از بیماران مبتلا به عفونت‌های حفره دهان، دستگاه تنفسی، ادراری و تناسلی واکنش نشان داده است.

نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد روغنی که از گیاه آویشن گرفته می‌شود، فعالیت بسیار قوی در برابر تمامی سویه‌های بالینی دارد. این روغن حتی بر روی سویه‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک، اثر بسیار خوبی دارد.

پس اگر گلودرد داشتید، حتما مقداری گیاه آویشن به سوپ خود بیفزایید و چای گیاه آویشن بنوشید زیرا که تسکین‌دهنده درد و ازبین‌برنده‌ی میکروب است.

گیاه آویشن

باعث کاهش فشار خون و کلسترول می‌شود

مصرف گیاه آویشن منجر به تولید موادی می‌شود که ضد فشار خون هستند. به همین دلیل این گیاه فوق‌العاده، انتخاب مناسبی برای کسانی است که از علائم فشار خون بالا رنج می‌برند.

مطالعه‌ای که به‌تازگی روی حیوانات انجام شده، نشان داده که عصاره‌ی گیاه آویشن می‌تواند ضربان قلب افرادی را که فشار خون بالا دارند، کاهش دهد.

پیشگیری از مسمومیت غذایی

گیاه آویشن نه تنها می‌تواند از آلودگی مواد غذایی جلوگیری کند، بلکه می‌تواند از غذاهایی که قبلا آلوده شده‌اند آلایش‌زدایی کند. در جریان مطالعات متعددی که در میکروبیولوژی مواد غذایی (Food Microbiology) منتشر شده است.

محققان دریافته‌اند که روغن گیاه آویشن می‌تواند کاهویی را که با شیگلا (ارگانیسم عفونی که مسبب اسهال است و می‌تواند آسیب‌های جدی به روده وارد کند) آلوده شده است، آلایش‌زدایی کند.

شستن محصول در محلولی که فقط حاوی یک درصد روغن گیاه آویشن است، می‌تواند تعداد باکتری‌های شیگلا را به زیر مقدار قابل تشخیص کاهش دهد.

با افزودن گیاه آویشن به وعده‌ی غذایی بعدی، در واقع می‌توانید احتمال ابتلا به بیماری‌های ناشی از غذای مسموم و آلوده را کاهش دهید.

گیاه آویشن تازه را به سالادی که خودتان درست می‌کنید، اضافه کنید تا سبزیجات خامی که در آن استفاده کردید، سالم‌تر شوند و با اطمینان بیشتری آنها را مصرف کنید.

انرژی بخش

محققان کارواکرول موجود در این گیاه دارویی را مورد مطالعه قرار داده‌اند و نتایج این مطالعات نشان می‌دهد که این ماده تأثیر بسیار مثبتی بر حال و روحیه‌ی فرد دارد.

نتایج پژوهشی که در سال ۲۰۱۳ منتشر شد، نشان داد زمانی که کارواکرول به مدت هفت روز متوالی بین حیوانات توزیع شد، سطح دوپامین و سروتونین در قشر جلوی مغز و هیپوکامپ افزایش یافت؛ دوپامین و سروتونین، دو انتقال‌دهنده‌ی عصبی مهم هستند.

طبق داده‌های این پژوهش، کارواکرول مولکولی است که باعث فعال‌تر شدن مغز می‌شود و با تنظیم انتقال‌دهنده‌های عصبی به وضوح بر فعالیت مغز اثر می‌گذارد.

نتایج این مطالعات نشان داده است که اگر گیاه آویشن به‌طور منظم و به مقدار کم مصرف شود، باعث می‌شود حس و حال بهتری داشته باشید.

 ضد سرطان

خواصی که این گیاه دارد، می‌تواند در مبارزه با تومورها و سرطان اثربخش باشد. به‌خصوص کارواکرول که ترکیب اصلی سازنده‌ی این گیاه پرخاصیت است.

خاصیت ضد تومور بودن از خود نشان داده و گیاه آویشن را به گیاهی مفید برای مبارزه با سرطان تبدیل کرده است.

اخیرا پژوهشی نیز در کشور چین انجام شده و نتایج آن را Anti-Cancer Drugs منتشر کرده است. این پژوهش نشان می‌دهد کارواکرول باعث جلوگیری از تکثیر و پخش شدن رده‌های سلولی‌ سرطان روده‌ی بزرگ می‌شود.

به‌طور کلی تحقیقات نشان می‌دهند که کارواکرول پتانسیل زیادی برای پیشگیری و درمان سرطان روده‌ بزرگ دارد.

درمان برونشیت

چندین قرن است که از گیاه آویشن برای درمان سرفه و برونشیت استفاده می‌کنند.

در مطالعه‌ای که توسط مؤسسه‌ی «Practice for Internal Medicine and Pneumology» در آلمان انجام شد، از درمانی خوراکی که ترکیبی که از گیاه آویشن و پیچک بود استفاده شد.

گروهی که با این دارو تحت درمان قرار گرفتند، کاهش ۵۰ درصدی میزان سرفه داشتند و این پیشرفت در درمان این گروه، دو روز زودتر از گروهی که شبه‌دارو به آنها تجویز شده بود حاصل شد.

علاوه بر این، گروهی که با ترکیب گیاه آویشن و پیچک درمان شدند، بیشتر از گروه دیگر دچار عوارض جانبی نشدند و می‌توان گفت این درمان اصلا عوارض جانبی جدی در پی نداشت.

تحقیقات بیشتر این موضوع را تأیید کرده و نشان می‌دهد که گیاه آویشن درمان طبیعی و بسیار مؤثر برونشیت است.

ترکیبات گیاه آویشن

ترکیب اصلی روغن عصاره‌ای گیاه آویشن، تیمول است که به آن خاصیت ضدعفونی‌کننده بخشیده است. به همین دلیل روغن این گیاه معمولا در دهان‌شویه‌ها و خمیردندان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

خشک شده گیاه آویشن

این روغن میکروب‌ها و عفونت دهان را از بین برده و از دندان در مقابل پلاک و پوسیدگی محافظت می‌کند. تیمول هم‌چنین قارچ‌ها را نیز از بین می‌برد و به صورت تجاری در تهیه‌ی ضدعفونی‌کننده‌های دست و کرم‌های ضدقارچ استفاده می‌شود.

گیاه آویشن علاوه بر کاروکرول، حاوی انواع فلاونوئیدها از جمله آپيژنین (apigenin)، نارينژين (naringenin)، لوتئولین (luteolin) و تیمونین (thymonin) است. این فلاونوئیدها قدرت آنتی‌اکسیدانی این گیاه را افزایش می‌دهند.

۲۸ گرم از گیاه آویشن تازه، حاوی مواد و عناصر زیر است:

• ۲۸ کالری؛
• ۶٫۸ گرم کربوهیدرات؛
• ۱٫۶ گرم پروتئین؛
• ۰٫۵ گرم چربی؛
• ۳٫۹ گرم فیبر؛
• ۴۴٫۸ میلی‌گرم ویتامین سی؛
• ۱۳۳۰ واحد ویتامین A؛
• ۴٫۹ میلی‌گرم آهن؛
• ۰٫۵ میلی‌گرم منگنز؛
• ۱۱۳ میلی‌گرم کلسیم؛
• ۴۴٫۸ میلی‌گرم منیزیم؛
• ۰٫۱ میلی‌گرم ریبوفلاوین؛
• ۰٫۲ میلی‌گرم مس؛
• ۰٫۱ میلی‌گرم ویتامین B6؛
• ۱۷۱ میلی‌گرم پتاسیم.

طریقه مصرف گیاه آویشن

این گیاه در تمامی طول سال، هم به‌صورت تازه و هم خشک‌شده به‌آسانی در دسترس است. گیاه آويشن تازه عطر دلپذیرتری دارد اما دسترسی به آن نسبت به گیاه آويشن خشک‌شده کمی دشوارتر است.

اگر گیاه آويشن تازه تهیه کردید، می‌توانید آن را یک تا دو هفته در یخچال نگهدارید. گیاه آويشن خشک باید در جای خنک و تاریک نگهداری شود و در حالت مطلوب، تا ۶ ماه ماندگاری دارد.

گیاه آویشن

در بسیاری از دستور غذاها، نوع خشک‌شده‌ی این گیاه را می‌توان جایگزین نوع تازه‌ی آن کرد. یک قاشق چای‌خوری از برگ خشک‌شده‌ی گیاه آویشن معادل یک قاشق غذاخوری گیاه آویشن تازه‌ی خردشده است.

این گیاه را می‌توان به روش‌های مختلف مصرف کرد. رایج‌ترین آن، استفاده از آن به عنوان سبزی تازه یا خشک‌شده در غذاهای مختلف است. برای مقاصد دارویی، می‌توانید گیاه آویشن را به شکل چای، شربت، مکمل یا عصاره‌ی روغنی استفاده کنید.

زمانی که گیاه آويشن را به آشپزخانه‌ی خود بیاورید و در زندگی روزانه از آن استفاده کنید، چه به صورت تازه و چه به شکل خشک‌شده است.

این گیاه سالم و خوشمزه‌ را می‌توانید به خوراکی‌هایی مثل مرغ، ماهی، گوشت قرمز، سبزیجات (به خصوص لوبیا، بادمجان، هویج و کدوسبز)، پنیر (به خصوص پنیر بز)، پاستا، انواع سوپ‌ها، سس‌ها، دسرها و ترشیجات اضافه کنید.

گزینه‌های پیش روی شما واقعا بی‌پایان است. اگر طعم گیاه آويشن را دوست داشته باشید، می‌توانید آن را به هر غذایی که دوست دارید اضافه کنید.

در چه غذاهایی از گیاه آویشن استفاده می شود

اگر می‌خواهید این گیاه را در غذاهای خانگی خود استفاده کنید، ما به شما دستور‌العمل‌هایی پیشنهاد می‌کنیم تا بتوانید با استفاده از آن‌ها، غذاهایی با بو و طعم خوش گیاه آویشن را برای اولین بار تجربه کنید.

برای ماهی از گیاه آويشن تازه ولی برای مرغ از گیاه آویشن خشک‌شده استفاده کنید. یا می‌توانید در انواع سوپ‌ها (هر کدام که باب میل‌تان بود) از مقدار کمی گیاه آویشن استفاده کنید.

و اما هشدارهایی درباره گیاه آویشن

مصرف گیاه آویشن به مقدار معمول در غذا مشکلی به وجود نمی‌آورد. اگر گیاه آویشن برای مصارف دارویی به مقدار بسیار زیاد مصرف شود، در کوتاه‌مدت مسئله‌ای پیش نمی‌آید ولی ممکن است در بلندمدت باعث ایجاد مشکلات گوارشی شود.

زنان باردار و شیرده نباید برای مصارف دارویی، بیش از حد از گیاه آویشن استفاده کنند. اگر به انواع گیاهان خانواده‌ی نعناع حساسیت دارید، احتمال دارد به گیاه آویشن هم حساسیت داشته باشید.

زنانی که به هورمون‌ها حساس هستند، مثل کسانی که مبتلا به سرطان سینه، سرطان تخمدان، سرطان رحم، فیبروئیدهای رحمی یا اندومتریوز هستند، گیاه آویشن ممکن است در بدن‌شان مانند استروژن عمل کند. اگر چنین شرایطی دارید، به‌هیچ‌وجه از گیاه آویشن استفاده نکنید.

اگر از گیاه آویشن به مقدار زیاد استفاده کنید، ممکن است روند لخته‌شدن خون‌تان را (که برای بندآوردن خون‌ریزی ضروری است) کُند کند. پس اگر هرگونه اختلالات انعقادی دارید، یا در حال حاضر از رقیق‌کننده‌های خون استفاده می‌کنید، نباید زیاد گیاه آویشن بخورید. به همین دلیل نیز نباید ۲ هفته قبل از عمل جراحی از گیاه آویشن استفاده کرد.